Obowiązek stosowania faktur w profesjonalnym obrocie gospodarczym wynika z art. 106. ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.04.54.535). W prawie europejskim obowiązek ten został zawarty w art. 220 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r.
Uproszczenia przewidywane przez Dyrektywę “112” zawarte były w art. 228 i art. 238. O ile art. 228 ograniczał się jedynie do stwierdzenia, że Państwa członkowskie, na terytorium których dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, mogą zezwolić na pominięcie niektórych obowiązkowych danych w dokumentach lub notach uznawanych za fakturę, o tyle art. 238 precyzował już przypadki w jakich uproszczenie może być stosowane. Ponieważ art. 228 został skreślony a art. 238 zmieniony (o czym mowa poniżej) ich treść nie zostanie tutaj przytoczona.
Warto zwrócić uwagę to to, że Polska wykorzystała te regulacje w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (aktualne z dnia 28 marca 2011 r., Dz.U.11.68.360) w odniesieniu do jednorazowych biletów uprawniających do przejazdu na odległość nie mniejszą niż 50 km, wydawane przez podatników uprawnionych do świadczenia usług polegających na przewozie osób: kolejami normalnotorowymi, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami, dokumentów dotyczących usług pośrednictwa finansowego zwolnionych od podatku, dowodów zapłaty za przejazdy autostradami płatnymi oraz do rachunków, o których mowa w art. 87 i 88 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.3)), wystawiane przez podatników nieobowiązanych do wystawiania faktur. Na mocy powołanego wyżej rozporządzenia dokumenty te zrównane zostały z fakturami.
W połowie lipca 2010 r. Unia Europejska zastąpiła regulację wynikające z art. 228 i art. 238 Dyrektywy Rady bardziej liberalnymi przepisami. Nowe przepisy zostały wprowadzone przez Dyrektywę Rady 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w odniesieniu do przepisów dotyczących fakturowania.
Zmiana wprowadziła nowy przepis – art. 220a, który umożliwia stosowanie faktur uproszczonych w większości przypadków kiedy faktura nie przekracza wartości 100 EUR lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej.
Przepis brzmi następująco:
1. Państwa członkowskie umożliwiają podatnikom wystawienie faktury uproszczonej w każdym z następujących przypadków:
a) kiedy kwota faktury nie przekracza 100 EUR lub równowartości tej kwoty w walucie krajowej;
b) kiedy wystawiona faktura jest dokumentem lub notą uważaną za fakturę na mocy art. 219.
2. Państwa członkowskie nie zezwalają podatnikom na wystawienie faktury uproszczonej, w przypadku gdy wystawienie faktury wymagane jest na mocy art. 220 ust. 1 pkt 2 i 3 lub gdy podlegającą opodatkowaniu dostawę towarów lub świadczenie usług wykonuje podatnik niemający siedziby w państwie członkowskim, w którym należny jest VAT, lub podatnik, którego przedsiębiorstwo w tym państwie członkowskim nie uczestniczy w tej transakcji dostawy towarów lub świadczenia usług w rozumieniu art. 192a, a osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest osoba,której dostarczane są towary lub na rzecz której świadczone są usługi.
Zgodnie z art. 226 b Dyrektywy, faktury uproszczone powinny zawierać co najmniej następujące dane:
- datę wystawienia faktury;
- dane identyfikacyjne podatnika dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługi;
- dane określające rodzaj dostarczonych towarów lub wykonanych usług;
- należny podatek VAT lub dane potrzebne do jego obliczenia;
- w przypadku gdy wystawiona faktura jest dokumentem lub notą uznaną za fakturę na mocy art. 219 (np. faktura korygująca), wyraźnego i jednoznacznego odniesienia do tej faktury pierwotnej oraz konkretnych danych, które ulegają zmianie.
Ustawodawca europejski umożliwił Państwom członkowskim rozszerzenie powyższych danych o te wymienione w art. 226 (standardowe dane dla faktur), 227 (numer VAT nabywcy lub usługobiorcy) i 230 (kwota VAT wyrażona w walucie krajowej) Dyrektywy.
Kolejne zmiany wprowadzone przez europejskiego ustawodawcę to skreślenie nic już nie znaczącego art. 228 (jego funkcje przejął wspomniany wcześniej art. 220a) oraz istotna zmiana art. 238 Dyrektywy, który określa kolejne uproszczenia w ustawodawstwie wspólnotowym:
Art. 238 zmienionej Dyrektywy 2006/112/WE
1. Po konsultacji z Komitetem ds. VAT i na warunkach przez siebie określonych państwa członkowskie mogą postanowić, że faktury dotyczące dostaw towarów lub świadczenia usług zawierają wyłącznie dane wymagane w art. 226b w następujących przypadkach:
a) gdy kwota faktury jest wyższa niż 100 EUR, ale nie wyższa niż 400 EUR lub równowartość tych kwot w walucie krajowej;
b) gdy praktyki handlowe lub administracyjne stosowane w danym sektorze działalności gospodarczej lub techniczne warunki wystawiania faktur szczególnie utrudniają spełnienie wszystkich wymogów, o których mowa w art. 226 lub 230.?;
2. skreślony
3. Uproszczenia przewidziane w ust. 1 nie są stosowane w sytuacji, gdy istnieje wymóg wystawienia faktur na mocy art. 220 ust. 1 pkt 2 i 3 lub gdy podlegającą opodatkowaniu dostawę towarów lub świadczenie usług wykonuje podatnik niemający siedziby w państwie członkowskim, w którym należny jest VAT, lub podatnik, którego przedsiębiorstwo w tym państwie członkowskim nie uczestniczy w dostawie towarów lub świadczeniu usług w rozumieniu art. 192a
Stosownie do wytycznych Dyrektywy, nowe przepisy mają być stosowane we wszystkich państwach członkowskich od dnia 1 stycznia 2013 r.
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, Pana Macieja Grabowskiego na interpelacje nr. 21599 posła Cezarego Tomczyka złożoną wraz z grupą posłów, Ministerstwo poinformowało, że:
jeszcze w tym roku zostaną podjęte prace implementujące przepisy dyrektywy dotyczące faktur uproszczonych, tak aby wprowadzić stosowne przepisy (z odpowiednio długim vacatio legis) z dniem 1 stycznia 2013 r.
Komentarz autora:
Zastąpienie faktur zwykłych w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami fakturami uproszczonymi w postaci paragonów z kasy fiskalnej (spełniają one wymogi art. 226b Dyrektywy) przyniesie przedsiębiorcom sporo korzyści. Wśród nich można wymienić choćby ograniczenie kosztów czy przyśpieszenie obsługi klientów.
Z drugiej strony takie rozwiązanie może powodować kolejne komplikacje po stronie urzędu skarbowego i procederu handlu fakturami. Urząd skarbowy od wielu lat walczy z tym zjawiskiem m.in. poprzez kontrolę wystawiania paragonów przez przedsiębiorców. Po umożliwieniu odliczenia podatku VAT z paragonu może okazać się, że nie będzie już istotne samo wystawienie paragonu ale wzięcie ich przez osoby faktycznie dokonujące zakupów.
Mam nadzieję, że polskie regulacje będą przemyślane i odpowiednio zabezpieczą interesy i przedsiębiorców i budżetu państwa, a furtka pozostawiona przez Unię Europejską w postaci ostatniego zdania zawartego w art. 226b nie sprawi, że polska faktura uproszczona przybierze formę zwykłej faktury.