Zalecenia kontrolne Ministerstwa Finansów
Urzędy skarbowe z każdym rokiem zwiększają nacisk na badanie przychodów z nieujawnionych źródeł. Kontrola nieujawnionych źródeł dochodów jest obecnie jednym z priorytetów organów podatkowych. Potwierdza to fakt, że w opublikowanym na początku roku przez Departament Kontroli Skarbowej w Ministerstwie Finansów wyciąg z zadań urzędów kontroli skarbowej na 2011 rok, stwierdzono, że w kręgu zainteresowania kontroli skarbowej na rok 2011 znajduje się m.in. opodatkowanie podatkiem dochodowym przychodów z nieujawnionych źródeł. Podobnie zadanie z pewnością znajdzie się w zadaniach UKS’ów na kolejny rok.
Czy urząd może zbadać czy ukrywasz przychody?
Podstawa prawna do ustalania przychodów pochodzących z nieujawnionych źródeł została określona w art. 20 ust. ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 10.51.307 j.t.):
Wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania.
Stawka podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł, która została określona w art. 30 ust.1 pkt 7 powołanej wyżej ustawy ma charakter sankcyjny i wynosi 75% przychodu uznanego przez organ za osiągnięty ze źródeł nieujawnionych.
Kiedy urząd może zacząć podejrzewać posiadanie ukrytych dochodów?
Urzędnicy skarbowi otrzymali bardzo rozbudowane aplikacje integrujące różne podsystemy działające w ramach urzędu . Systemy te zbierają nie tylko dane o zakupach dokonywanych przez podatników (dotyczy to głównie zakupu nieruchomości, samochodów oraz zakupów podlegających zgłoszeniu na deklaracji dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych), ale również dane finansowe, na podstawie których aplikacja bada czy podatnik był w stanie pozwolić sobie na sfinansowanie takich zakupów. Dane finansowe pochodzą głównie z deklaracji PIT (dochody osobiste, z działalności, dochody kapitałowe i inne) oraz deklaracji VAT. Dane o zakupach nieruchomości przekazywane są przez notariuszy, informacje o zakupach samochodów przekazują urzędy miast i gmin. Transakcje zakupów o wartości powyżej 1000 zł zobowiązani jesteśmy zgłaszać urzędowi sami na deklaracji PCC.. Poza wymienionymi dane o naszych finansach przekazują do urzędów skarbowych również sądy, komornicy sądowi, bani, biura maklerskie, fundusze inwestycyjne, a także wywiad skarbowy, policja, prokuratura i inne organy państwowe. Na wniosek lub w imieniu Ministra Finansów informacje uzyskiwane są również od władz skarbowych państw obcych.
Jak są pierwsze czynności organu podatkowego?
Kontrola z reguły rozpoczyna się niewinnie. Organ podatkowy zobowiązuje podatnika do wypełnienia informacji w sprawie poniesionych wydatków i źródeł dochodu za dany rok. W informacji urząd wymaga wyjawienia majątku uzyskanego w danym roku podatkowym i dość szczegółowego określenia kosztów miesięcznego utrzymania. Ponieważ ankieta zawsze dotyczy lat poprzednich zalecamy bardzo rozważne jej wypełnianie. Lepiej dobrze się zastanowić i kilka razy sprawdzić wysokość ponoszonych przez nas kosztów niż je zawyżyć, a tym samym zadziałać na swoją nie korzyść. Na podstawie tak sporządzonego donosu złożonego na samego siebie urząd bada czy nabyty przez podatnika majątek jak i ponoszone przez niego koszty znajdują pokrycie w przychodach pochodzących z legalnych źródeł.
W przypadku gdy tak nie jest, podatnik powinien przedstawić stosowne dowody potwierdzające wysokość osiągniętego przychodu. Jeżeli podatnik nie jest w stanie udowodnić, że zgromadzony kapitał pozwolił mu na sfinansowanie zakupów i kosztów utrzymania, urząd przyjmuje, że powstała różnica stanowi przychód podatnika nieznajdujący pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzący ze źródeł nieujawnionych.
Czym dokumentować swoje przychody
Generalnie jeżeli jest wszystko w porządku to urząd powinien znać nasze wszystkie przychody na podstawie składanych zeznań podatkowych. Jeżeli jednak zapomnieliśmy o czymś poinformować urząd, w zależności od potrzeb dobrze jest posiadać takie dokumenty jak:
- dokumenty potwierdzające wysokość osiąganych zarobków (umowy, zaświadczenia od pracodawcy, paski lub raporty RMUA, przelewy bankowe),
- dokumenty potwierdzające zgromadzone oszczędności (rachunki bankowe, potwierdzenia sprzedaży walut, akcji itp.)
- umowę pożyczki lub umowę darowizny,
- dokumenty potwierdzające otrzymanie spadku (kopia testamentu, orzeczenie sądu),
- w innych przypadkach warto postarać się o świadków, którzy będą mogli w sposób wiarygodny potwierdzić nasze wyjaśnienia składane do organu.
Na co powołują się podatnicy i jaka jest reakcja urzędu:
- oszczędności trzymane w przysłowiowej skarpecie – podatnicy często podają, że oszczędności z lat poprzednich trzymają “pod poduszką” lub “w skarpecie” bo – nie ufa bankom. Dawniej może i tak było ale dziś należy zadać sobie pytanie czy to wytłumaczenie jest zasadne? Wszak każdy z nas posiada przynajmniej jeden rachunek bankowy. Takie tłumaczenie przystoi więc jedynie osobom, które z bankowości faktycznie nie korzystają,
- oszczędności powierzone w depozyt znajomemu – zdarzają się przypadki, że kontrolowani powołują się na środki pieniężne, które zostały wcześniej zdeponowane na rachunku bankowym obcej osoby i które zostały nie dawno od niej odebrane.
Takie tłumaczenie nie znajduje uzasadnienia ani formalnego ani logicznego. Osoba kontrolowana nie jest bowiem w stanie ani udowodnić przekazania środków pieniężnych osobie trzeciej ani uzasadnić jak działając w sposób logiczny można było powierzyć komuś znaczne środki pieniężne nie posiadając dowodów ich przekazania oraz jasnych zasad na podstawie jakich dokonany został depozyt. Z taką właśnie argumentacją organów skarbowych zgadzają sądy, czego przykładem może być orzeczenie WSA z dnia 10 maja 2011 sygn. akt I SA/Bd 106/11. Sąd w prawdzie nie kwestionował samego depozytu i jego zwrotu do kontrolowanego, ale to, że środki te pochodzą z przychodów opodatkowanych lub zwolnionych z opodatkowania,
- pożyczka lub darowizna – powoływanie się na pożyczkę, jeżeli faktycznie nie miała ona miejsca może zaboleć podwójnie. Po pierwsze może ona być przedmiotem opodatkowania w podatku od czynności cywilnoprawnej, po drugie osoba pożyczająca powinna wykazać dochody z oprocentowania pożyczki. Pamiętać również należy, że w sytuacji powoływania się na pożyczkę urząd najczęściej wszczyna kontrolę krzyżową u pożyczkodawcy. Niechcący można więc wpędzić w kłopoty nie tylko siebie ale i znajomych, pożyczkodawca będzie bowiem musiał wykazać, że taki majątek posiadał i został on opodatkowany. W sytuacji jednak gdy pożyczka miała miejsce jest to jedna z najskuteczniejszych linii obrony – zgodnie z wyrokiem NSA z 29-03-2001 r., sygn. akt SA/SZ 22254/99) sąd stwierdził, że pożyczka nie stanowi przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Pożyczka ma bowiem charakter zwrotny, nie stanowi przysporzenia i z tego względu stanowi zdarzenie obojętne pod względem prawnopodatkowym.
Podobnie jak w przypadku pożyczek, deklarowanie darowizny spowoduje określoną reakcje, urzędników. Urząd sprawdzi czy do darowizny w ogóle doszło oraz skontroluje darczyńcę, na okoliczność posiadani odpowiednich opodatkowanych dochodów związanych z przekazaną darowizną.
Zarówno w przypadku darowizn jak i pożyczek w sytuacji powoływania się na ich udzielenie przez osoby zmarłe organ podatkowy zażąda pisemnej umowy darowizny/pożyczki a następnie zbada jej poprawność i autentyczność podpisu. W celu zbadania autentyczności podpisu zostanie powołany biegły grafolog, które zadaniem będzie porównanie podpisu znajdującego się na umowie z podpisami znajdującymi się na innych dokumentach, które zmarły złożył wcześniej w urzędzie.
- kredyt bankowy – bardzo łatwe do sprawdzenia i udokumentowania źródło sfinansowania zakupów. Dowód złożony w postaci umowy kredytowej zazwyczaj kończy kontrolę.
- Dewizy uzyskane w związku z pracą zagranicą – w przypadku takiej argumentacji należy pamiętać o dwóch rzeczach. Pierwsza, czy dochody zostały w Polsce opodatkowane oraz druga, czy mamy potwierdzenie wymiany walut. Brak takiego potwierdzenia może stanowić podstawę do odrzucenia takiej argumentacji.
- Majątek pochodzący z przestępstwa – aby przychody mogły być opodatkowane muszą one dotyczyć czynności, którą mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Inaczej nie możemy do nich zastosować ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z drugiej strony ujawnienie takich przychodów naraża na odpowiedzialność karną a co za tym idzie przepadek majątku,
- dochody pochodzące z nierządu – dawniej bardzo popularny sposób dokumentowania ukrytych przychodów. Odkąd urzędy wpadły na pomysł żądania udokumentowania posiadanej dużej w takich przypadkach liczby klientów oraz wzywania ich na świadków ta opcja straciła nie co na popularności.
- Dochody nieopodatkowane, ze względu na przedawnienie – jest to chyba najbardziej dogodne dla podatnika źródło tłumaczeń w urzędzie. Podatnik musi jednak posiadać dowody uzyskiwania przychodów w danym okresie czasu, tak aby bezspornie można było stwierdzić, że ich opodatkowanie uległo już przedawnieniu.
Komentarz na koniec
Podsumowując zagadnienie kontroli legalności dochodów stwierdzić, że to na podatniku ciąży obowiązek posiadania rzetelnej dokumentacji osiąganych dochodów bowiem dochody podatnika z nieujawnionych źródeł bądź nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach podlegają opodatkowaniu stawką 75%. Jedynym ale marnym pocieszeniem może być fakt, że od takich dochodów nie są naliczane odsetki.
______________________________________
W trakcie opracowywania postu skorzystano z :
- ustawa o pdoof i pdoop,
- baza orzeczeń NSA w tym m.in.
- wyrok WSA w Białymstoku z dnia 18-01-2006, sygn. akt I SA/Bk 235/05,
- wyrok NSA z 29-03-2001 r., sygn.. akt SA/SZ 22254/99.
- doświadczenia zawodowego